OSMANLI DEVLET VE VİLAYET BÜTÇELERİ (1840-1913) NASIL OKUNMALIDIR? (HOW TO READ THE OTTOMAN STATE AND PROVINCIAL BUDGETS (1840-1913)?)

Abstract

Bu makale, Osmanlı kamu maliyesi ve kent tarihi literatüründe, devlet ve vilayet bütçeleri verisi kullanılırken göz ardı edilen teorik ve teknik sorunlara odaklanmıştır. Çalışmanın çıkarımlarına göre, devlet bütçelerinin bileşim ve bütçe tekniği açısından önemli değişimler geçirmesi ve diğer teknik sorunlar/kısıtlar dönemler arası karşılaştırma yapmayı güçleştirmektedir. Bunun yanı sıra, 19. yüzyıl vilayet bütçeleri, devlet bütçelerinin tamamlayıcı bir unsuru konumundadır.

Farklı niteliklere sahip olan ve farklı trendler oluşturabilen tahmin, tahakkuk ve gerçekleşmiş gelir-gider verileri, grafik ve ekonometrik analizlerin sonuçlarını değiştirebilecektir. Vilayet bütçe verilerinin yer aldığı İngiliz arşiv kayıtları ve konsolos raporları, vilayet salnamelerine dayanmaları ve eksik bilgi/veri sunmaları sebebiyle, Osmanlı arşiv kayıtlarına kıyasla, bu alan için gerçekte ikincil kaynak niteliğindedir.

Son olarak, Osmanlı’daki mali tevzin uygulamaları ile yer-zaman bakımından hazine işlemleri dikkate alınmaksızın, sadece bütçeleri ve/veya kesin hesapları kullanarak mali performans hakkında gerçekçi sonuçlara ulaşmak oldukça zordur.

Anahtar kelimeler: Osmanlı kamu maliyesi, taşra maliyesi, devlet bütçeleri, vilayet bütçeleri, bütçe sistemi, bütçe tekniği, mali performans.